Stres Nedir?
Stres, insanların hayatlarının pek çok döneminde başa çıkmak zorunda oldukları yıpratıcı olaylardan biridir. Kişiler zorlu veya rahatsız edici bir durumla karşı karşıya kaldıklarında duygusal ve fiziksel olarak gerilirler. Bu gerilmeler, yaşanan herhangi bir tehlike, uyum sağlanması gereken durum veya sorun olduğu zamanlarda vücudun doğal olarak gösterdiği tepkilerdir.
Kişinin bir sorunla karşılaşması, kendini tehdit altında hissetmesi gibi sıkıntılı durumlarda vücut bunu hisseder. Vücudun bunu hissetmesiyle birlikte sinir sistemi, vücudun uyarılması için bir stres hormonu salgılar. Salgılanan stres hormonuyla vücutta kan basıncı yükselir, kalp atışları hızlanır ve kişinin duyguları daha keskin hale gelir.
Beklenmedik olaylar karşısında ortaya çıkan ve vücutta çeşitli etkilere sebep olan stres durumu kişiyi korumaya yöneliktir. Kişinin sorunlarla başa çıkabilmesi için vücudu uyaran, bazı durumlarda motive olmasını sağlayan stres durumunun etkisini uzun süre hissettirmesi, stresin ortaya çıkış amacını olumsuz yönde etkileyecektir.
Stres, bir hastalık değildir ancak kontrolden çıkması durumunda bir hastalık kadar zararlı hale gelebilir. Stresin uzun sürede varlığı gündelik hayatın olumsuz etkilenmesine sebep olur. Stres yönetilmesi gereken bir durumdur. Yönetilemediği takdirde pek çok hastalığın gelişmesine zemin hazırlar.
Stresin Nedenleri Nelerdir?
Stresin ortaya çıkması pek çok sebebe bağlı olabilir. Genel olarak stres nedeni olabilecek durumlar olduğu gibi bazı kişiler için önemsiz, bazı kişiler için ise çok önemli görülen olaylar da olabilir. Bu gibi durumlarda aynı olay bir kişiyi içinden çıkılamaz bir stres haline sokabileceği gibi, diğer bir kişi üzerinde bir etki göstermeyebilir. Buradan da anlaşılacağı üzere stresin nedenleri kişiye göre farklılık göstermektedir.
Stresin nedenlerinin farklılık göstermesi, kişinin yaşı, cinsiyeti ve kişilik özelliklerine bağlı olabilir.
Stresin nedenleri kişiden kişiye değişebiliyor olsa da genel olarak stres nedeni sayılabilecek durumlar da söz konusudur. Kişinin karşılaştığı takdirde strese neden olabilecek durumlar aşağıdaki gibi maddelere ayrılabilir:
- Kişinin haksızlığa uğraması
- Sevilen birinin ölümü
- Evlenme ve boşanma gibi kişinin hayatında büyük değişikliklere sebep olacak durumlar
- Yeni bir eve taşınma
- Şehir değişikliği
- Hamilelik ve doğum dönemleri
- Eğitim hayatındaki sınav süreçleri
- İş hayatındaki mülakat süreçleri
- Maddi sıkıntılar yaşanması
- Kişide travmatik etki yaratabilecek; doğal afet, tecavüz, şiddet, hırsızlık, kaza gibi olaylar
- Uyuşturucu madde bağımlılığı
- Kişinin kendinde veya bir yakınında görülen sağlık problemleri
- Yeni bir işe girme veya işten ayrılma süreci
- Irkçılığa maruz kalmak
- Aile veya çevre baskılarına maruz kalmak
- Yaşam koşullarının kötü olması
- Kişinin hayatında önemli olan konularda belirsizlikler yaşaması
- Olaylar karşısında kararsız kalma
- Aşırı iş yükünün varlığı
- Savaş içerisinde olma
- Kişinin mükemmeliyetçi bir yapıya sahip olması ve kendinden çok fazla şey beklemesi
- Ergenlik döneminden kaynaklanan değişiklikler
- Kötü beslenme
- Uyku durumunda düzensizlik olması
Yukarıda sıralamış olduğumuz nedenler her insan için eşit miktarda strese neden olmamakla birlikte büyük oranda stres yaşanmasına sebep olmaktadır.
Stresle Baş Etmek Mümkün Müdür?
Stresin temelde kötü bir durum olmadığı halde kontrolden çıkmasıyla kişinin hayatını olumsuz etkileyeceğinden söz ettik. Peki bu olumsuzlukları kabul edip hiçbir şey yapmadan bekleyecek miyiz? Tabii ki de hayır. Stres de yaşasak, bu stres hayatımızı kötü de etkilese bununla mücadele etmek mümkün. Stresi hayatımızdan çıkarmamız mümkün değilse de bununla baş etmeyi öğrenmemiz ve stresin etkilerini en aza indirmemiz gerek. Stresli bir yaşam geçiriyor olsak da etkileri hafifletmek ve kontrolü ele almak için yapabileceğimiz birkaç şey var.
Stresle baş etmek için yapılabilecek basit ama etkili yöntemleri birkaç maddede sıralamak daha açıklayıcı olacaktır. Stres anında her şeyden önce yapılması gereken kendimizi sakinleştirmektir. Nefes egzersizleri ile stresin yaratacağı etkiyi en aza indirmek mümkün olacaktır.
Yaşantımızı olumsuz etkileyen bir stresin varlığını anladığımız anda baş etmek için öncelikle yapmamız gereken stresin neden olduğunu keşfetmektir. Stresin kaynağı öğrenildikten sonra bununla ilgili çözüm yöntemleri bulmak daha kolay hale gelecektir.
Birçok insan günlük hayatta işlerini planlarken zaman sıkıntısı yaşabilir. Bu durumun da stresi beraberinde getirmesi kaçınılmazdır. Günlük hayatımızda işlerimizin yolunda gitmesi ve stres yaşamamak için zaman yönetimi konusuna dikkat etmeliyiz. Buna dikkat ederken sadece işlerimizi değil, stresin ortaya çıkmasını önlemek için uyku düzeni, eğlence, dinlenme ve sosyal etkinlikleri de göz önünde bulundurmalıyız. Günlük rutinler dışında yapılacak farklı etkinlikler kişinin zihninin dinlenmesine ve rahatlamasına yardımcı olacaktır.
Stres altında olan kişiler genellikle olumlu düşünmekten kaçınırlar. Hayatlarında her şeyin olumsuz ilerlediğine ve bu şekilde devam edeceğine inanırlar. Çözüm üretmekten kaçınır ve sonrasında kendilerini çaresiz hissederler. Bu durumu ortadan kaldırmak için yaşanılan tek bir olay üzerinden genelleme yapmaktan kaçınılmalıdır. Bu tarz olumsuz düşüncelerin sürekli hale gelmesi sonucunda yerini olumlu düşüncelere bırakması pek kolay olmamaktadır.
Stres yaşamanın sebebi bir başka kişiyle olan iletişim sorunlarından da kaynaklanıyor olabilir. Böyle durumlarda konuşmaktan kaçınmak yerine tartışmak çözüm yolunda atılacak önemli bir adımdır. Bu tartışmalar sırasında karşı tarafı suçlayıcı ifadeler kullanmaktan kaçınmak da son derece önemlidir. ”Sen beni anlamak istemiyorsun” yerine “kendimi yeterince anlatamadığımı düşünüyorum” demek sorunun çözümü açısından daha yapıcı bir yaklaşım olacaktır.
Kişilerin stres yaşamasına sebep olan düzensiz beslenme konusuna dikkat edilmesi de çok önemlidir. Aşırı tüketildiğinde strese sebep olabilecek; çay, kahve, çikolata ve kafeinli içeceklerin tüketilmesinde ölçülü davranılmalıdır. Çoğu zaman kendimizi dinç hissetmek ve uyanık kalmak için miktarına dikkat etmeden içtiğimiz kahve sağlığımıza zarar verebilir ve stresimizi arttırmaya sebep olabilir. Bunun yerine sakinleşmemize faydası olacak adaçayı, ıhlamur gibi bitki çaylarını tüketmemiz daha iyi olacaktır.
Stresle baş etmek için olumsuz düşüncelerden uzak durmak gerekmektedir. Kişiyi rahatlatacak bir anı, bir ortamı düşünmek stresin yarattığı olumsuz duyguların uzaklaşmasına yardımcı olacaktır.